Czy osoba nieubezpieczona może korzystać z bezpłatnych świadczeń zdrowotnych w Polsce

W Polsce prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych reguluje ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz przepisy szczegółowe NFZ i lokalnych samorządów. Osoba nieubezpieczona w standardowych okolicznościach nie ma uprawnień do bezpłatnego leczenia w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia i każda wizyta, hospitalizacja, badanie czy zabieg wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów przez pacjenta. Jednak przepisy przewidują wyłączenia od tej zasady – prawo do opieki medycznej w stanach zagrożenia życia obowiązuje niezależnie od statusu ubezpieczeniowego, dlatego każdy szpital publiczny ma obowiązek udzielić pomocy osobie wymagającej natychmiastowej interwencji medycznej, np. w wyniku wypadku czy powikłań chorobowych. Ponadto, dzieci do ukończenia 18. roku życia mają prawo do świadczeń także wtedy, gdy rodzic nie jest ubezpieczony, podobnie jak osoby uzależnione od substancji psychoaktywnych, z zaburzeniami psychicznymi oraz osoby pozbawione wolności. W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest wsteczne zgłoszenie do ubezpieczenia, co umożliwia uniknięcie opłat za udzielone świadczenia – pacjent ma na to 30 dni od otrzymania powiadomienia o obowiązku pokrycia kosztów. Osoby nieubezpieczone mogą także skorzystać z ubezpieczenia dobrowolnego po podpisaniu odpowiedniej umowy z NFZ i regularnych opłatach składek. Gdy pacjent spełnia kryterium dochodowe, może uzyskać finansowanie leczenia na podstawie decyzji wydanej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, a także wnioskować o pomoc w lokalnych ośrodkach pomocy społecznej. W przypadku niepewności co do prawa do świadczeń zaleca się sprawdzenie statusu ubezpieczenia w systemie eWUŚ. Jeśli prawo do świadczeń nie może zostać zweryfikowane, a osoba nie należy do wyżej wymienionych wyjątków, świadczeniodawca może obciążyć pacjenta fakturą za udzieloną pomoc, a dalsze roszczenia reguluje właściwość sądu. Nadużycia mogą wynikać np. z celowego zatajania informacji, fałszywego potwierdzenia kwalifikacji do świadczeń lub wykorzystania sytuacji nagłej, dlatego rzetelna weryfikacja jest niezbędna. Obowiązkiem personelu medycznego jest informowanie o regulacjach dotyczących dostępu do świadczeń oraz sporządzanie kompletnej dokumentacji przebiegu leczenia każdej osoby nieubezpieczonej. Pacjent chcący egzekwować prawo do nieodpłatnej pomocy powinien znać listę przypadków objętych tym uprawnieniem i w razie problemów zwracać się do Rzecznika Praw Pacjenta lub lokalnego oddziału NFZ oraz składać formalne zażalenia na decyzje szpitali. Najczęstsze pytania dotyczących tej kwestii dotyczą wysokości kosztów, trybu zaskarżania decyzji o odmowie świadczenia oraz możliwości uzyskania zaświadczenia o nagłej interwencji medycznej.